Τράπεζες: Έφθασε η ώρα των απαντήσεων

Την ώρα που οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών έχουν ξεκινήσει το σχεδιασμό της «επόμενης ημέρας» του εγχώριου πιστωτικού συστήματος, μιας και τα ανοικτά μέτωπα, αρχίζουν να κλείνουν, οικονομία και μέτοχοι εξακολουθούν να προβληματίζονται από δύο κρίσιμα ερωτήματα. Αρχικά όλοι οι φορείς της οικονομίας, βλέποντας τον κλοιό της πιστωτικής ασφυξίας να σφίγγει συνεχώς γύρω από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και να αφήνει πίσω του «λουκέτα και βαθιά ύφεση», αναρωτιούνται αν μετά τη θετική για τις τράπεζες λύση που δόθηκε για την ανακεφαλαιοποίησή τους, οι τελευταίες θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν επαρκώς την πραγματική οικονομία και να συμβάλουν στην τόνωση της ανάπτυξης.
 Την ίδια στιγμή εκατοντάδες χιλιάδες μικρομέτοχοι που έχουν στηρίξει με τις οικονομίες τους τα τελευταία χρόνια την ανάπτυξη του πιστωτικού συστήματος και είδαν την περιουσία τους να εξανεμίζεται τους τελευταίους μήνες λόγω του PSI και του φόβου κρατικοποίησης των ελληνικών τραπεζών, αναρωτιούνται αν τώρα που ξεκαθαρίζει το τοπίο για τις τράπεζες, η περίπλοκη –στα μάτια τους– διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης θα συρρικνώσει κι άλλο την επένδυσή τους ή μπορούν να προσδοκούν καλύτερες μέρες από πλευράς αποδόσεων.

Ωφελημένες οι τράπεζες

Oι τραπεζίτες αισθάνονται ανακούφιση, καθώς πλέον είναι ξεκάθαρο πως η κρατική βοήθεια θα δοθεί μέσω μετατρέψιμων δανείων και έτσι αποφεύγεται η άμεση κρατικοποίηση. Την ίδια στιγμή το «δώρο» του αναβαλλόμενου φόρου αποκτά ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς η Βουλή νομοθέτησε τη δυνατότητα συμψηφισμού ζημίας από ομόλογα έως τη διάρκεια λήξης των νέων τίτλων που θα λάβουν ως αντάλλαγμα, δηλαδή σε βάθος 30 χρόνων, από πέντε που ίσχυε μέχρι πρότινος. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με ορκωτούς ελεγκτές, ότι η λογιστική ζημία από την ανταλλαγή μειώνεται για τις τράπεζες κατά 20% και η φορολογική κατά 14%.

Το υπουργικό συμβούλιο της Τετάρτης ενέκρινε το γενικό περίγραμμα των όρων της ανακεφαλαίωσης των μεταθέτοντας την εξειδίκευση της διαδικασίας για μετά το Πάσχα, με έκδοση υπουργικής απόφασης. Ειδικότερα εγκρίθηκε πράξη νομοθετικού περιεχομένου με την οποία ανοίγει ο δρόμος για χρήση μετατρέψιμων ομολόγιακών δανείων (CoCos) στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών καθώς και η χορήγηση εγγυήσεων για την κάλυψη της ζημιάς αποτίμησης που εγγράφουν οι τράπεζες από τα νέα ομόλογα. "Η πράξη νομοθετικού περιεχομένου επιτρέπει τη χρήση μετατρέψιμων ομολόγων και επιτρέπει τη χρήση κρατικών εγγυήσεων στα νέα ομόλογα, ώστε οι τράπεζες να τα αποτιμήσουν στο 100% της αξίας τους", δήλωσε κρατικός αξιωματούχος στο Reuters. Οι ακριβείς όροι των εγγυήσεων θα διευκρινισθούν την επόμενη εβδομάδα, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές. Οι ζημιές των τραπεζών που θα αποτυπωθούν στα αποτελέσματα της χρήσης του 2011 λόγω του PSI και της έκθεσης της Blackrock θα καλυφθούν προσωρινά με εγγυήσεις του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), το οποίο θα λάβει για το σκοπό αυτό μέσα στην ερχόμενη εβδομάδα ομόλογα από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης EFSF. Το EFSF αντί μετρητών θα αποστείλει την πρώτη δόση στο ΤΧΣ με ομόλογα, προκειμένου να αναπληρωθεί το έλλειμμα κεφαλαίων που θα προκύψει, έως ότου πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες αυξήσεις κεφαλαίου.

Ταυτόχρονα οι τράπεζες γνωρίζουν ότι η ανακεφαλαιοποίηση από το ΤΧΣ θα διενεργηθεί με 5ετή μετατρέψιμα δάνεια ειδικού τύπου, που θα εμπεριέχουν ρήτρες αυτόματης μετατροπής σε μετοχές μετά ψήφου, εφόσον τα βασικά εποπτικά κεφάλαια υποχωρήσουν κάτω από ένα προσδιορισμένο από την ΤτΕ όριο.  Για να πάρουν μετατρέψιμα δάνεια, όμως, θα πρέπει να καλύψουν με ίδια μέσα ένα ελάχιστο ποσοστό των συνολικών κεφαλαιακών τους αναγκών μετά το PSI και τις πρόσθετες προβλέψεις, καθώς και σειρά άλλων παραγόντων. Οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών θα προσδιοριστούν από την Τράπεζα της Ελλάδος.

Σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, το ελάχιστο ποσοστό που συζητείται να καλύψουν οι ίδιες οι τράπεζες κινείται στα επίπεδα του 9-12%. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, τότε το ΤΧΣ θα λάβει ως αντάλλαγμα κοινές μετά ψήφου μετοχές για το σύνολο των κεφαλαίων που θα δώσει στην τράπεζα.  Οι τράπεζες, σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη τους, έχουν ήδη προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσουν αυτό το ενδεχόμενο, ενώ καθοριστική βοήθεια είναι και η μείωση του ελάχιστου Core Tier I στο 9% μέχρι τα μέσα του 2013. Η μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα του ελάχιστου Core Tier I μειώνει τις κεφαλαιακές ανάγκες από τις πρόσθετες προβλέψεις και τις ζημίες απομείωσης ομολόγων.

Βάσει των στοιχείων της 30ής Σεπτεμβρίου, η Eθνική είχε Core Tier I κεφάλαια που αντιστοιχούν στο 9,5% επί του ενεργητικού της, η Eurobank 8,3%, η Alpha 10% και η Πειραιώς 7,4%. Η έκδοση προνομιούχων μετοχών ύψους 1 δισ. ευρώ και η επαναγορά υβριδικών και καλυμμένων ομολογιών ενίσχυσαν τα βασικά εποπτικά κεφάλαια της ΕΤΕ κατά 1,3 δισ. ευρώ και ο σχετικός δείκτης ξεπέρασε το 11%. Αντίστοιχα, η Πειραιώς προχώρησε σε έκδοση προνομιούχων μετοχών υπέρ του Δημοσίου, ύψους 380 εκατ. ευρώ, αυξάνοντας τον συνολικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 9,8%, για τις συνεχιζόμενες δραστηριότητες.

Ρυθμιστής η ΤτΕ

Τον απόλυτο έλεγχο της διαδικασίας της ανακεφαλαιοποίησης τον έχει η ΤτΕ, η οποία από την προηγούμενη Παρασκευή έχει λάβει από τις ελληνικές τράπεζες τα σχέδια αύξησης εσόδων και κερδών, προ προβλέψεων, για την επόμενη τριετία. Αφού κρίνει τη ρεαλιστικότητα των σχεδίων αυτών, θα τα συμπεριλάβει στο τελικό ύψος των κεφαλαιακών αναγκών που θα απαιτήσει για καθεμία ελληνική τράπεζα, προκειμένου οι τελευταίες να απορροφήσουν τους κραδασμούς από τη συμμετοχή τους στο PSI αλλά και από τα ευρήματα της Blackrock. Το ύψος των κεφαλαιακών αναγκών ανά τράπεζα θα ανακοινωθεί από την ΤτΕ στο τέλος του μήνα. Οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών έχουν ήδη καταθέσει τα capital plans στην ΤτΕ, με τα οποία θα ενημερώνουν την κεντρική τραπεζική αρχή με ποιους τρόπους (αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων, πωλήσεις θυγατρικών κ.ά.) θα αντλήσουν τα κεφάλαια που τους αναλογούν ως ίδια συμμετοχή επί του τελικού ύψους της ανακεφαλαιοποίησης. Αφού τα σχέδια κεφαλαιακής ενίσχυσης περιέλθουν στην ΤτΕ, η τελευταία θα ορίσει στις ελληνικές τράπεζες αυστηρά χρονοδιαγράμματα υλοποίησής τους, καθώς η όλη διαδικασία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.  Σε διαφορετική περίπτωση το νέο μνημόνιο προβλέπει ακόμη και τη διάλυση των τραπεζών των οποίων οι μέτοχοι (ιδιώτες ή Δημόσιο) δεν θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ζημίες που θα καταγράψουν ούτε από το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI) ούτε και από τη μελέτη της BlackRock. Συγκεκριμένα, το σχέδιο προβλέπει ότι όποια ελληνική τράπεζα δεν είναι βιώσιμη θα σπάει σε δύο κομμάτια: στην «καλή» και στην «κακή». Το καλό κομμάτι θα παραμένει στο ΤΧΣ και «σε δεύτερη φάση θα υπάρξει συγχώνευση των καλών κομματιών, έτσι ώστε να προκύψει μία νέα υγιής τράπεζα».

Τα ερωτήματα

Και ενώ όλα δείχνουν πλέον ότι το τραπεζικό σύστημα, αποφεύγοντας «τον σκόπελο της κρατικοποίησης», είναι σε θέση να ατενίζει με περισσότερη αισιοδοξία το μέλλον, τα ερωτήματα της κοινωνίας και των μικρομετόχων εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα.

Για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά είναι ζωτικής σημασίας, σε αυτή τη φάση, το ελληνικό πιστωτικό σύστημα μετά την ανακεφαλαιοποίησή του να είναι σε θέση να επιτελέσει τον στρατηγικό του ρόλο. Εναν ρόλο που δεν είναι άλλος από τη διάχυση ρευστότητας στην οικονομία, προκειμένου η τελευταία να μπορέσει να ξαναβρεί τον δρόμο της ανάπτυξης.

Οι τραπεζίτες όλο αυτό το διάστημα ισχυρίζονται ότι η «στρόφιγγα είναι ανοικτή, αλλά η δεξαμενή άδεια», με αποτέλεσμα από πιστωτική επέκταση, και μάλιστα με ρυθμούς αύξησης με διψήφια ποσοστά τα προηγούμενα χρόνια, να οδηγηθούμε σε πιστωτική συρρίκνωση καθ’ όλη τη διάρκεια του 2011, ενώ σύμφωνα και με τις πρώτες εκτιμήσεις για την τρέχουσα χρήση δεν αναμένεται αύξηση της ροής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες.

Η οικονομία εμφανίζεται έτοιμη να υποστεί και τα νέα δυσβάστακτα μέτρα που προβλέπονται για την υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί από το πιστωτικό σύστημα, αμέσως μετά την ανακεφαλαιοποίησή του, να πράξει το εθνικό του καθήκον.

Κι αυτό γιατί ήδη το έλλειμμα σε ρευστότητα που έχει αφαιρεθεί από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά τον προηγούμενο χρόνο με τη μορφή δανεισμού, ανέρχεται περίπου στα 6,5 δισ. ευρώ.

Πρόκειται για την καθαρή διαφορά που προκύπτει εάν από τα δάνεια που χορηγήθηκαν τον τελευταίο χρόνο αφαιρεθούν αυτά που αποπληρώθηκαν, και αποτυπώνει το βίαιο κλείσιμο της στρόφιγγας από την πλευρά του τραπεζικού συστήματος, που υπό το βάρος της μείωσης των καταθέσεων αδυνατεί να διοχετεύσει χρήμα στην αγορά.

Το έλλειμμα ρευστότητας ύψους 6,5 δισ. ευρώ προκύπτει από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τη μηνιαία καθαρή ροή χρηματοδότησης, που είναι σταθερά αρνητική τα τελευταία δύο χρόνια, επιβεβαιώνοντας ότι οι τράπεζες έκλεισαν τη ροή χρηματοδότησης ήδη από τα τέλη του 2009. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 2007 και το 2008 η καθαρή ροή χρηματοδότησης ήταν στα 38,5 δισ. και 34,1 δισ. ευρώ αντίστοιχα, το 2009 περιορίστηκε στα 10,4 δισ., για να κατρακυλήσει το 2010 στα 50 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι για όλο το 2010 το καθαρό ισοζύγιο δανείων ήταν θετικό μόλις κατά 50 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2011, με βάση τα στοιχεία που φθάνουν μέχρι τον Νοέμβριο, ήταν αρνητικό κατά 6,4 δισ. ευρώ, με τάση περαιτέρω αύξησης.

Αγωνιούν οι μικρομέτοχοι

Το γαϊτανάκι των εξελίξεων παρακολουθούν με αγωνία οι εκατοντάδες χιλιάδες μικρομέτοχοι των τραπεζών, οι οποίοι είδαν τις επενδύσεις τους να εξαϋλώνονται υπό το φάσμα της κρατικοποίησης του πιστωτικού συστήματος, παρακολουθούν στις τελευταίες συνεδριάσεις να πραγματοποιείται ένας εξωραϊσμός των τραπεζικών μετοχών, χωρίς ωστόσο να λείπει η αυξημένη μεταβλητότητα, ενώ ταυτόχρονα δεν παίρνουν σαφείς και ξεκάθαρες απαντήσεις αναφορικά με τις δυνάμεις που θα επικρατήσουν το αμέσως χρονικό διάστημα στο Χ.Α.

Ψύχραιμες φωνές του πιστωτικού συστήματος επισημαίνουν πως μπορεί να απεφεύχθη η κρατικοποίηση των τραπεζών, ωστόσο έρχεται η συρρίκνωσή τους, παραμένοντας ταυτόχρονα εγκλωβισμένες στην άτακτη φυγή των καταθέσεων (περί τα 65 δισ. ευρώ σε μια διετία) και εξαρτημένες από τα «δανεικά» της ΕΚΤ και του ELA, του έκτακτου μηχανισμού παροχής ρευστότητας της ΤτΕ. Προσοχής χρήζει και το γεγονός ότι τα ξεσπάσματα των τραπεζικών μετοχών είναι αποτέλεσμα κινήσεων Ελλήνων θεσμικών, καθώς οι ξένοι επιμένουν να απέχουν, περιμένοντας να ξεκαθαρίσει το τοπίο με την ανακεφαλαιοποίηση και να ολοκληρωθούν οι μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου που θα υλοποιηθούν σε τιμές πολύ χαμηλότερες από τις τρέχουσες της περιόδου που θα διενεργηθούν οι ΑΜΚ. Ως εκ τούτου, χρηματιστές και αναλυτές παραμένουν εξαιρετικά επιφυλακτικοί και τονίζουν ότι για τη διαμόρφωση μιας μεσοπρόθεσμης τάσης στο Χ.Α. πρέπει να έρθουν και ουσιαστικά νέα, όπως η επίτευξη πλεονασματικών προϋπολογισμών και ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας, ενώ σε ό,τι αφορά στις τράπεζες θα πρέπει οι βασικοί μέτοχοι να δείξουν ότι αντιλαμβάνονται τον στρατηγικό τους ρόλο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στη λήψη αποφάσεων εθνικής σημασίας. http://www.sofokleous10.g