Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 19-20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912



Μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου, οι πληροφορίες έδειχναν ότι ο όγκος των τουρκικών δυνάμεων είχε τραπεί προς Βορρά. Για το λόγο αυτό ο αρχιστράτηγος αποφάσισε να κινηθεί πρώτα προς Μο-

ναστήρι και μετά προς Βέροια - Θεσσαλονίκη. Όμως ύστερα από τις κινήσεις των Βουλγάρων, για τους οποίους η Θεσσαλονίκη αποτελούσε το μεγάλο έπαθλο, ο Στρατός Θεσσαλίας στράφηκε προς ανατολάς και προέλασε προς Θεσσαλονίκη, αφήνοντας μόνο μία μεραρχία να καλύπτει το πλευρό του από Βορρά. Η κίνηση αυτή ήταν παρακινδυνευμένη, αλλά η Θεσσαλονίκη ήταν πρωταρχικός αντικειμενικός σκοπός. Τη νύχτα της 23ης προς 24η Οκτωβρίου η μεραρχία που ενεργούσε προς Βορρά αιφνιδιάστηκε από ένα μικρό απόσπασμα Τούρκων και διαλύθηκε, δημιουργώντας άκρως επικίνδυνη κατάσταση στα νώτα των τμημάτων που ενεργούσαν προς Θεσσαλονίκη. Ευτυχώς η ενέργεια τοπικών δυνάμεων αποκατέστησε την τάξη.
Nikos Deja Vu - Μάχη Γιαννιτσών (Giannitsa... by n000k

 



Ο Στρατός Θεσσαλίας κατά την κίνησή του προς Θεσσαλονίκη έδωσε τη μάχη των Γιαννιτσών. Η μάχη αυτή ουσιαστικά ήταν μια μάχη εκ συναντήσεως, όπου τα ελληνικά τμήματα αιφνιδιάστηκαν από την παρουσία των Τούρκων στην τοποθεσία Γιαννιτσών. Λογικά η καλύτερη τοποθεσία αμύνης για την κάλυψη της Θεσσαλονίκης ήταν ο Αξιός ποταμός, αλλά ο Ταξίν Πασάς προτίμησε την τοποθεσία Γιαννιτσών είτε επειδή επρόκειτο για ιερή πόλη των μουσουλμάνων είτε γιατί δεν ήθελε να οργανώσει την άμυνά του πολύ κοντά στη Θεσσαλονίκη. Έτσι, ο Στρατός Θεσσαλίας αιφνιδιάστηκε όταν συνάντησε σθεναρή αντίσταση στην περιοχή εκείνη.
Όπως ήταν το έδαφος εκείνη την εποχή, ο πεδινός χώρος διακοπτόταν από τη λίμνη των Γιαννιτσών. Έτσι, ο Στρατός Θεσσαλίας αποφάσισε να προελάσει προς Θεσσαλονίκη με τέσσερις μεραρχίες βόρεια της λίμνης, ενώ έστειλε νότια της λίμνης μία μεραρχία, το Απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινοπούλου και την Ταξιαρχία Ιππικού.
Η τοποθεσία την οποία επέλεξαν οι Τούρκοι βρισκόταν μεταξύ του όρους Πάικο και της λίμνης των Γιαννιτσών. Ήταν οικονομική, δηλαδή μπορούσε να επανδρωθεί με λίγες δυνάμεις, είχε εξαιρετι-
κή παρατήρηση και πεδία βολής, είχε ικανοποιητικό βάθος, δεν παρακαμπτόταν εύκολα και έφραζε την κύρια οδό προς Θεσσαλονίκη. Το μόνο μειονέκτημα που είχε ήταν η ύπαρξη ενός μεγάλου κωλύματος στα νώτα της, του Αξιού ποταμού. 
 Η εξέλιξη της σύγκρουσης
Έτσι, όταν άρχισαν την προέλασή τους οι ελληνικές μεραρχίες το πρωί της 19ης Οκτωβρίου, δέχτηκαν πυρά από όλη την έκταση της τοποθεσίας και ενεπλάκησαν σε μάχη με τουρκικά τμήματα. Το Γενικό Στρατηγείο ενημερώθηκε για την κατάσταση της ημέρας εκείνης γύρω στο
μεσημέρι και διέταξε τη συνέχιση της επίθεσης, η οποία διακόπηκε μόνο το βράδυ της 19ης προς 20ή Οκτωβρίου, πουπέρασε κάτω από συνεχή βροχή. Η επίθεση συνεχίστηκε την 20ή Οκτωβρίου
και μέχρι το μεσημέρι οι Τούρκοι είχαν ανατραπεί και υποχωρήσει άτακτα. Όμως και πάλι δεν έγινε συστηματική καταδίωξη, λόγω της βροχής, του ελώδους εδάφους και της έλλειψης συντονισμού.

Η ελληνική επίθεση ήταν επιτυχής και στις 20 Οκτωβρίου το πρωί ο στρατός εισήλθε στην πόλη των Γιαννιτσών. Μετά την νίκη στη μάχη των Γιαννιτσών η Ελληνική Στρατιά ετοιμάστηκε για διάβαση του Αξιού ποταμού και κίνηση προς τη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια, αφού επισκεύασε τις γέφυρες που είχαν καταστρέψει οι Τούρκοι, ο ελληνικός στρατός πέρασε την ανατολική όχθη του Αξιού ποταμού και άρχισε να προετοιμάζεται για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Η αντίσταση των Τούρκων υπήρξε σκληρή, όπως φαίνεται από τις απώλειες των τεσσάρων μεραρχιών: 10 αξιωματικοί και 178 οπλίτες νεκροί, 29 αξιωματικοί και 756 οπλίτες τραυματίες.
Στις 20 Οκτωβρίου τα τμήματα που κινούνταν νότια της λίμνης έδωσαν με επιτυχία τη μάχη του ποταμού Λουδία, αλλά και σ' αυτή την περίπτωση δεν καταδίωξαν όπως έπρεπε τους Τούρκους, οι
οποίοι υποχώρησαν προς τον Αξιό ποταμό. Όπως εξελίχθηκε η κατάσταση στη συνέχεια, η μάχη των Γιαννιτσών ήταν η τελευταία μεγάλη μάχη πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και η οποία ουσιαστικά άνοιξε τον δρόμο προς τη Νύμφη του Θερμαϊκού.


Η ΜΑΧΗ ΕΚ ΤΩΝ ΕΣΩ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ


Οι τουρκικές αρχές, όταν έμαθαν ότι ο Ελληνικός Στρατός πλησιάζει, κάλεσαν τους προύχοντες της Ελληνικής Κοινότητας Π.Γκοτζαμάνη, Ι.Μάγγο, Ι.Σταμενίτη, Χ.Λιάπτση, Χ.Γκάλτση, Δ.Μπόσκο μαζί με τον αρχιμανδρίτη της Μητρόπολης, προκειμένου από κοινού να οργανώσουν την υποδοχή του Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου και να παραδώσουν την πόλη αμαχητί. Η υποδοχή θα γινόταν έξω από το Μελλίσι με όλα τα ελληνικά και τουρκικά σχολεία

Με την άφιξη όμως ισχυρών τουρκικών στρατευμάτων, τόσο από την Βέροια όσο και από την Θεσσαλονίκη η κατάσταση άλλαξε εντελώς. Οι Ελληνες από τα χαράματα της 19ης, μέχρι την είσοδο του στρατού στην πόλη, έμειναν στα σπίτια τους, περιμένοντας με αγωνία την έκβαση της μάχης. Πολλά γυναικόπαιδα κλείστηκαν για λόγους ασφαλείας στην Μητρόπολη.

Τα πρώτα τμήματα που μπήκαν στην πόλη, από το δρόμο της Αξού ήταν της δεύτερης μεραρχίας με τον Μέραρχο Καλάρη. Γύρω στις 11 π.μ. από τον ίδιο δρόμο μπαίνει και ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος με το Επιτελείο του. Δημογέροντες της ελληνικής κοινότητας και πλήθος κόσμου, τους υποδέχονταν μέσα σε παραλήρημα χαράς και ζητοκραυγών, στην οδό Χατζηδημητρίου, στο ύψος της νέας αγοράς. Επακολούθησε νεκρώσιμη ακολουθεία στο Ναό της Παναγίας, για τους νεκρούς στρατιώτες. Γυναίκες τους καθάρισαν, τους έπλυναν με κρασί και τους στόλισαν με λουλούδια. Κατόπιν άρχισε μεγάλη Δοξολογία μπροστά σε αξιωματικούς, στρατιώτες και κατοίκους της πόλης. Ολα τα σπίτια πήραν στρατιώτες να τους φιλοξενήσουν.
Η εικόνα των Τούρκων στρατιωτών που ξεχύθηκαν στους λασπωμένους δρόμους ήταν φρικτή. Η καταδίωξη έγινε σε μικρό βαθμό, μέχρι την Πέλλα, κυρίως λόγω της μεγάλης εξάντλησης των ανδρών από την διήμερη μάχη. Οι Τούρκοι διέφυγαν προς Θεσσαλονίκη και οχυρώθηκαν, αποφεύγοντας την πλήρη αιχμαλωσία. Ενας πολεμικός ανταποκριτής των "ΤΑΙΜΣ" ο Κρώφορντ Πράϊς γράφει :"είδα πολλά άξια λόγου θέματα στη Μακεδονία, αλλά κανένα απ'αυτά τόσο σπαρακτικό και τόσο τρομερό, όσο η υποχώρηση του Ταξίν, την επόμενη της μάχης των Γιαννιτσών".

Πίσω στα Γιαννιτσά η Τουρκική συνοικία παραδόθηκε στις φλόγες, και τα λάφυρα ήσαν άφθονα. Υπήρξαν 3000 αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώτες, 25 πυροβόλα από τα 30, και 2 πολεμικές σημαίες. Δεν υπάρχει σαφής εικόνα του αριθμού των νεκρών. Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού ήταν βαριές : 10 αξιωματικοί και 178 στρατιώτες νεκροί, 29 τραυματίες αξιωματικοί και 756 στρατιώτες. Υπήρξε η πιο φονική μάχη των Βαλκανικών πολέμων.
Η μάχη των Γιαννιτσών ήταν η σπουδαιότερη του Α' Βαλκανικού πολέμου. "Αποτελεί για τον Ελληνικό στρατό νέο τίτλο τιμής και δόξας" γράφει στην ημερήσια διαταγή της Στρατιάς ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος. Υπήρξε μια μάχη όπου διέπρεψε το πυροβολικό, όπως στη μάχη του Σαρανταπόρου το πεζικό. Πρόκειται για μεγαλούργημα του Ελληνικού στρατού, αφού κατά τις κρίσεις ξένων στρατιωτικών, θα απαιτούνταν υπερδιπλάσιες δυνάμεις, με ισχυρό πυροβολικό, για να εκτοπίσουν τους Τούρκους από τις ισχυρές τους θέσεις. Η μάχη των Γιαννιτσών άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Ο επιτελικός αξιωματικός του πυροβολικού Μανουήλ Ρακτιβάν έγραψε χαρακτηριστικά προς την Πηνελόπη Δέλτα :"20η Οκτωβρίου. Γιαννιτσά. Είναι η μέρα που ουσιαστικά πήραμε την Θεσσαλονίκη".
Πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως η νικηφόρα μάχη των Γιαννιτσών είχε άμεσες θετικές συνέπειες στην εξέλιξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, κυρίως για την τύχη της μακεδονικής πρωτεύουσας. Τη σπουδαιότητά της εξαίρουν όλοι οι παλιοί και νεότεροι συγγραφείς, ξένοι και Ελληνες. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιες γνώμες. Ο αρχαιολόγος Γεώρ. Οικονόμος (1913) πρότεινε: «...Η κωμόπολις Γενιτσά, εις ανάμνησιν της περιφανούς νίκης του ελληνικού στρατού, ήτις εξησφάλισεν ημίν την Θεσσαλονίκην, όπως μετονομασθή Στρατονίκεια». Ο Γάλλος Ζαν Λεν (1914) έγραψε ότι «η μάχη των Γιαννιτσών πρέπει να θεωρηθεί ως μεγίστης σπουδαιότητος». Ο Φωκ. Φωτόπουλος (1914) σημείωσε: «Η μάχη των Γιαννιτσών ήτο η σπουδαιοτέρα πασών, διότι δι' αυτής συνετρίβη σχεδόν εξ ολοκλήρου ο τουρκικός στρατός και αφέθη ελευθέρα η προς Θεσσαλονίκην οδός». Και ο σύγχρονός μας Νικ. Μέρτζος γνωμάτευσε: «Ο Ταξίν πασάς άφησε στα Γιαννιτσά κάτι πολύτιμο: Τα κλειδιά της Θεσσαλονίκης».
Σήμερα ένας επισκέπτης της πόλης φέρνει στη μνήμη του εκείνη την εποποιία αντικρίζοντας το Ηρώο, τις προτομές των πρωτεργατών, πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου και αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, και διαβάζοντας ονοματοδοσίες σε πινακίδες πολλών οδών των Γιαννιτσών.
 Το κινηματογραφικό αρχείο του πολεμικού μουσείου παρουσιάζει...

            Φωτογραφίες από το Στρατιωτικό Μουσείο Γιαννιτσών
Κανόνι που χρησιμοποιήθηκε στην μάχη των Γιαννιτσών
Πολυβόλο Schwarzlose του Ελληνικού Στρατού
Αντικείμενα τούρκου αξιωματικού κατά τη μάχη των Γιαννιτσών
Κειμήλια Ελληνικού Στρατού

Κειμήλια Ελληνικού Στρατού

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γνωρίζατε ότι το Εθνικό Ζώo της Ελλάδας είναι το δελφίνι;

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΤΑ!