ΡΑΓΔΑΙΑ Η ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

του Ιωάννη Κωνσταντόπουλου*

Το γεωπολιτικό δυναμικό  της πατρίδας μας, άρχισε να συρρικνώνεται δραματικά μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού ή ανατολικού μπλοκ το 1991. Αν και είχε προηγηθεί η εισβολή και κατοχή της Κύπρου το 1974, ήταν η απώλεια του γεωστρατηγικού ρόλου της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, που άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου, με σενάρια ολοκληρωτικής κατάρρευσης του πολιτικού συστήματος να είναι σήμερα στην ημερήσια διάταξη. Ο ρόλος της Ελλάδας ως στρατηγικός σύμμαχος και εταίρος της Δύσης στα Βαλκάνια υποβαθμίστηκε σταδιακά, με την αλλαγή της τοπικής πολιτικής γεωγραφίας που ξεκίνησε το ’91 και ολοκληρώθηκε με τους πόλεμους του 1993 και του 1999 στα Βαλκάνια, και αφότου η Δύση έχασε το ενδιαφέρον της για την περιοχή.

Έτσι οι πλούσιες Δυτικές χώρες, δεν είχαν ανάγκη την χώρα μας και έπαψαν να χρηματοδοτούν: τα ελλείματα της οικονομίας της και την άμυνα της.  

Αυτή η πολιτική γεωγραφία, άλλαξε με την διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας/ΣτΒ, που έληξε επίσημα τον Ψυχρό Πόλεμο, και με τις συνεπακόλουθες γεωπολιτικές αλλαγές που έλαβαν χώρα στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, με την επέκταση του ΝΑΤΟ και της επιρροής της Δύσης στο άλλοτε ανατολικό μπλοκ. Μέχρι αυτή η αλλαγή να λάβει μέρος, η Ελλάδα ήταν προμαχώνας της Δύσης στην Ανατολική Ευρώπη, όμως η επέλαση του Φιλελευθερισμού προς ανατολάς, και η κατάρρευση του Κομμουνισμού, σήμανε την γεωπολιτική οπισθοχώρηση της Ρωσίας από την Ευρώπη, στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα. Με την εξάλειψη του Σοβιετικού-Κομμουνιστικού πόλου, η Ελλάδα έχασε την γεωστρατηγική αξία της για την Δύση, σαν την μοναδική παρουσία στα πλευρά (flank) του κραταιού ΣτΒ, που τότε απειλούσε την Δυτική Ευρώπη.

Οι δυο διαφορετικές γεωστρατηγικές πραγματικότητες στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, συνοψίζονται στην εικόνα του χάρτη της Ευρώπης μέχρι το ’91, και σε αυτήν μετά το ’91. Οι χώρες του ανατολικού μπλοκ: ΕΣΣΔ, Ανατολική Γερμανία, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία, (να διευκρινίσουμε ότι, η Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας, απέσυρε την υποστήριξη στο ΣτΒ το 1961 εξαιτίας της Σινο-σοβιετικής διάσπασης και επισημά αποσύρθηκε το 1968, συνδεόμενη πλέον με την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, ενώ η ενωμένη Γιουγκοσλαβία προσχώρησε στο κίνημα των αδεσμεύτων το 1948, όταν και επήλθε η ρήξη Τίτο-Στάλιν), δέσποζαν στον Ευρωπαϊκό χώρο. Ο τότε συσχετισμός, που προώθησε την Σοβιετική Ρωσία πιο κοντά από ποτέ στην δυτική Ευρασιατική παράκτια ζώνη, γνωστή ως Κρηπίδωμα/Rimland, κράτησε μέχρι το 1991, οπότε και το ΣτΒ (Warsaw Pact) με απόφαση των μελών του διαλύθηκε.

Οι Μεταψυχροπολεμικές γεωστρατηγικές μεταβολές στον χάρτη μετά το ’91 αποτυπώνονται, με τα ακόλουθα κράτη: η Τσεχία και η Σλοβακία – πρώην Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία, η Πολώνια, η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λιθουανία και η Λετονία – πρώην Βαλτικές Σοβιετικές Δημοκρατίες, η Ρουμανία, η Αλβανία, η Σλοβενία και η Κροατία – πρώην Γιουγκοσλαβικές Δημοκρατίες, ενώ η Ανατολική Γερμανία ενώθηκε με την Δυτική, να έχουν πλέον ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Ακόμη, με την κρίση και τον συνεπακόλουθο εμφύλιο στην Ουκρανία, εξαιτίας της ενεργής Ρωσικής ανάμειξης, η κυβέρνηση του Κίεβου έχει ξεκινήσει φάση εντατικού διαλόγου με την Ατλαντική συμμαχία (όπως και η πρώην Σοβιετική Δημοκρατία της Γεωργίας). Το Κίεβο βρίσκεται ήδη στο πλαίσιο Individual Partnership Action Plan της Συμμαχίας, που θέτει τους στόχους του διαλόγου μεταξύ των δυο μερών. Επιπλέον, οι σχέσεις των Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και FYROM (ανοιχτό γαλάζιο χρώμα), με την Συμμαχία, βρίσκονται στο στάδιο Membership Action Plan, που επιβλέπει τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Όμως πρέπει να ειπωθεί, πως αν και η FYROM είχε εκπληρώσει τις απαιτήσεις για ένταξη την ίδια εποχή που η Κροατία και η Αλβανία εκπλήρωσαν τις δικές τους (οι δυο χώρες έγιναν κράτη-μέλη το 2009), η Ελλάδα έθεσε βέτο στην προσχώρηση της, για τους γνωστούς λόγους που έχουν να κάνουν με την ονομασία της πρώην Γιουγκοσλάβικης Δημοκρατίας. Πλέον οι μόνες φιλικά διακείμενες χώρες για την Ρωσική Ομοσπονδία (την φύση διάδοχο της Σοβιετικής Ένωσης), είναι η Σερβία και η Λευκορωσία, με την τελευταία να είναι κράτος-μέλος της, Ρωσικής εμπνεύσεως, Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης/ΕΟΕ. 

Αυτές οι τεκτονικές αλλαγές, στην αρχιτεκτονική ασφάλειας και στην ισορροπία δυνάμεων, που συντελέστηκαν στην Ευρώπη, οδήγησαν την πλειοψηφία των χωρών στα ανατολικά της ηπείρου στην Δυτική σφαίρα επιρροής και στην δορυφοροποίηση τους από τις ΗΠΑ. Έτσι όμως αποδυναμώθηκε ο γεωστρατηγικός ρόλος της Ελλάδας, αφού πια η Δύση και πιο συγκεκριμένα οι ΗΠΑ, βρήκαν νέους συμμάχους, οι οποίοι και ανέλαβαν να φράξουν τον δρόμο σε οποιαδήποτε χερσαία Ευρασιατική Δύναμη επιχειρήσει να βρει διέξοδο από βορειοανατολικά στην Μεσόγειο (αυτήν την στιγμή, τον ρόλο αυτόν μπορεί να τον παίξει μόνο η Ρωσία, αλλά μελλοντικά ίσως και η Κίνα να μπορέσει αποκτήσει τέτοια δυναμική, κυρίως όμως μέσω σύναψης συμμαχιών και δημιουργίας ισχυρού ναυτικού, αφού η γεωγραφική απόσταση δεν την ευνοεί), φτάνοντας να απειλήσει στρατιωτικά τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, που είναι ζωτικότατης σημασίας για τα Δυτικά γεωστρατηγικά και γεωοικονομικά συμφέροντά.

Η σχεδόν πλήρης φραγή αυτής της λεγόμενης Νοτίου Στρατηγικής Αρτηρίας του μείζονος Ευρωπαϊκού χώρου (η οποία ξεκινά από περιοχές της νοτιοανατολικής Ρωσίας), από όπου θα μπορούσαν να διοχετευθούν στρατιωτικές δυνάμεις κατά μήκος στρατηγικών αξόνων, που οδηγούν: στα Στενά Βοσπόρου/Δαρδανελίων και στα Βαλκάνια (δηλ. την Νοτιοανατολική Ευρώπη, τον άρρηκτα συνδεδεμένο χερσαίο χώρο με την Ελλάδα, αφού η χώρα μας είναι το νότιο άκρο της χερσονήσου του Αίμου), στην Μέση Ανατολή, αλλά ακόμα και στην ευρύτερη Μεσευρώπη (Mitteleuropa, δηλ. την Γερμανία, την Πολωνία, τις Βαλτικές Δημοκρατίες, την Ελβετία, την Αυστρία, την Τσεχία, την Σλοβακία, την Ουγγαρία, την Σλοβενία, την Κροατία, την Αλσατία και μέρος της Λωρραίνης από την Γαλλία, το βορειοανατολικό άκρο της Ιταλίας, την βορειοδυτική Σερβία, την δυτική Ρουμανία και το δυτικό άκρο της Ουκρανίας, που αποτελούν την Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με την Γερμανική οπτική), μαζί με την συνεπακόλουθη εξασφάλιση της προστασίας αυτής της Νότιας Στρατηγικής Αρτηρίας, που έφερε η νέα κατάσταση (ΝΑΤΟ), συν το γεγονός πως άλλα κράτη ανέλαβαν να πιέσουν ανατολικά την Ρωσία, γινόμενες έτσι ακόμα και μοχλός πίεσης προς την Ευρασιατική Ενδοχώρα (Heartland), μείωσε δραματικά το γεωπολιτικό δυναμικό της Ελλάδας.

Η μετατόπιση του γεωπολιτικού κέντρου βάρους σε άλλες περιοχές, η απώλεια ενδιαφέροντος από τις Μεγάλες Δυνάμεις για την Ελλάδα, η σταδιακή άνοδος της γειτονικής Τουρκίας (οικονομικά, στρατιωτικά, αλλά και πολιτικά δια μέσω του Νεο-οθωμανισμού), μαζί με την διαχρονική οικονομική καχεξία, την χρόνια ανικανότητα των Ελληνικών ηγετικών ελίτ και την υποταγή τους σε ξένα συμφέροντα, έφεραν την χώρα μας στην (γεωπολιτική και όχι μόνο) χρεοκοπία. Για αυτό τον λόγο, ακόμα και το ενδεχόμενο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Δύσης-Ρωσίας, δεν πρόκειται να αλλάξει την δεινή γεωπολιτική μοίρα της Ελλάδας, εκτός εάν οι ηγήτορες της πατρίδας μας αποφασίσουν επιτέλους να ''παίξουν'' και με τις δυο πλευρές, τερματίζοντας το ιδιότυπο καθεστώς εθνικής υποτέλειας, που ταλανίζει δεκαετίες τώρα την χώρα.      

Πηγές:  

1) Παναγιώτης Κονδύλης, Θεωρία του Πολέμου, σελ. 383-384 (Εκδόσεις Θεμέλιο, 1999). 

2) STRATFOR GLOBAL INTELLIGENCE, THE GEOPOLITICS OF GREECE: A Sea at its Heart, σελ. 6, 9-10, 11 (28 Ιουνίου 2010).  

3) Ηλίας Ηλιόπουλος, Η γεωστρατηγική αξία του ελληνικού θαλάσσιου χώρου, Ναυτική Επιθεώρηση, τ.585, σελ. 30, Έκδοση Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού ΓΕΝ, ΙΟΥΝ-ΑΥΓ 2013.

* Διεθνολόγος, νομικός και επιστημονικός συνεργάτης του  ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α , http://elkeda.gr/